Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2016

Γιατί είναι δυσνόητοι οι στίχοι από τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς;

Αν προσπαθήσει κανείς να αναλύσει τους στίχους από τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα, θα τους βρει μάλλον ασυνάρτητους! Ο λόγος είναι ότι δεν έχουν αποκλειστικά θρησκευτικό περιεχόμενο. Με συγκεκαλυμμένο τρόπο εκφράζουν ταυτόχρονα και τα συναισθήματα αγάπης του καλαντιστή προς την αγαπημένη του!


Στη βυζαντινή αυτοκρατορία τα κάλαντα δεν ψάλλονταν από παιδιά αλλά κυρίως από νέους. Όσοι τώρα προέρχονταν από χαμηλά κοινωνικά στρώματα δεν ήταν επιτρεπτό να μιλούν σε αριστοκράτισσες. Με τα κάλαντα έβρισκαν, λοιπόν, την ευκαιρία να επισκεφτούν τα σπίτια των αγαπημένων τους νεαρών γυναικών και να εκδηλώσουν τον έρωτά τους "καμουφλαρισμένα"!

Στους στίχους των καλάντων που ακολουθούν, οι μονοί στίχοι αναφέρονται στον Άγιο Βασίλειο, που γιορτάζει την πρωτοχρονιά και οι ζυγοί απευθύνονται στην κοπέλα. Σε παρένθεση οι επεξηγήσεις που αφορούν στην κοπέλα:

1. Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
2. Ψηλή μου δεντρολιβανιά (που είναι ψηλή σαν δεντρολιβανιά)
3. και αρχή καλός μας χρόνος
4. εκκλησιά με τ’ άγιο θόλος (τα ψηλά κωνικά καπέλα με το τούλι στην κορυφή θύμιζαν εκκλησιά με τον τρούλο της)
5. Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός
6. στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει (αν βγει να περπατήσει θα ευφρανθούν οι καρδιές μας)
7. Άγιος Βασίλης έρχεται
8. και δεν μας καταδέχεται (δεν καταδέχεται η κοπέλα να μιλήσει στον νέο)
9. από την Καισαρεία
10. συ είσαι αρχόντισσα κυρία (εσύ η κοπέλα μου είσαι αρχόντισσα)
11. Βαστάει εικόνα και χαρτί
12. ζαχαροκάντιο ζυμωτή (είσαι σαν γλυκό ζυμωμένο, σαν ζαχαροκάντιο[i])
13. χαρτί και καλαμάρι
14. δες κι εμέ το παληκάρι (κοίτα και μένα το παλικάρι)
15. Το καλαμάρι έγραφε
16. την μοίρα του την έλεγε (τη μοίρα του παλικαριού, την ατυχία του;;)
17. και το χαρτί ομίλει
18. άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη (ή ο στίχος αυτός υπάρχει σε πολλές εκδοχές και είναι η ακροτελεύτια αναφώνηση του νέου προς τον Άγιο Βασίλη).


[i] κάντιο=ελληνική μεσαιωνική λέξη κάνδιον (ιταλ. Candi ‹ αραβ. kandi ‹ ινδ. kand = ζαχαροκάλαμο. Κάντιο, λοιπόν, σημαίνει ζάχαρη που βγαίνει από το ζαχαροκάλαμο και μεταφορικά καθετί που είναι πολύ γλυκό.


Έτσι αποκτούν νόημα οι ασυνάρτητοι αυτοί στίχοι που περνούν από γενιά σε γενιά εδώ και πολλούς αιώνες και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού μας!



2 σχόλια:

  1. Απίστευτο!!! Ποτέ δε θα το φανταζόμουν!!!Ευχαριστούμε που το μοιράστηκες μαζί μας! Καλημέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ούτε κι εγώ είχα αναρωτηθεί ποτέ, παρόλο που δεν έβγαζα νόημα από τους στίχους! Η εξήγηση αυτή πάντως φαίνεται λογική! Να 'στε καλά! Καλές γιορτές!

      Διαγραφή